Polskie Towarzystwo Miło¶ników Astronomii

Kontakt

Zarząd

Książki

Członkowie

Polecane strony

Oddział Częstochowski Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii jest spadkobiercą dorobku i kontynuatorem działań Sekcji Astronomicznej Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego. Kronika rozpoczyna się od roku 2004 kiedy powstała SACTN.

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Kronika 2009

W 2009 roku du�o m�wi�o si� o wa�nych rocznicach astronomicznych w skali �wiata. Wspominano Keplera, za jego dzie�o Astronomia Nova z prawami ruchu planet, wspominano Galileusza za u�ycie przed 400 laty lunety do obserwacji astronomicznych, przypominano o l�dowaniu cz�owieka na Ksi�ycu 40 lat temu. W Cz�stochowie istnia�y r�wnie� nie ma�e powody lokalne, dla �wi�towania Mi�dzynarodowego Roku Astronomii.

Na pierwszy plan wysuwa si� 90 rocznica powo�ania w Cz�stochowie przez Ks. Bonawentur� Metlera Towarzystwa Przyjaci� Astronomii. 10 lat p�niej nast�pi�o oficjalne otwarcie, te� przez Ks. Bonawentur� Metlera, mi�o�niczego obserwatorium astronomicznego w parku jasnog�rskim. W �lad za tymi rocznicami biegnie nast�pna, smutna – 70 lat od �mierci Ks. Metlera, tego wspania�ego mi�o�nika i popularyzatora astronomii. Up�yn�o te� 10 lat od �mierci Romana Janiczka, w Cz�stochowie godnego nast�pcy Metlera, organizatora i pierwszego dyrektora Planetarium �l�skiego, odnowiciela obserwatorium Metlera w Cz�stochowie i wspania�ego popularyzatora wiedzy astronomicznej (czytelnik znajdzie w niniejszym kalendarzu wspomnienia o Romanie Janiczku). W ko�cu up�yn�o te� 5 lat od powo�ania do �ycia Sekcji Astronomicznej w ramach Cz�stochowskiego Towarzystwa Naukowego. Naj�atwiej zauwa�alnym skutkiem zaistnienia tej Sekcji jest planetarium cz�stochowskie, w IF AJD. Dzisiaj, 3 lata od oficjalnego otwarcia, planetarium jest niekwestionowanym centrum astronomicznej aktywno�ci Cz�stochowy. Jednak�e Sekcj� powo�ano w�a�nie 5 lat temu, w roku 2004, w zwi�zku z maj�cym wtedy nast�pi� zjawiskiem przej�cia Wenus na tle tarczy S�o�ca. W Cz�stochowie zaobserwowano i udokumentowano to zjawisko po raz pierwszy w historii dziej�w. Sukces obserwacyjny z przed 5 lat promieniuje w Cz�stochowie do dzi� i owocuje coraz bardziej zaawansowanymi formami uprawiania astronomii i jej upowszechniania w �rodowisku.

Zamierzeniem niniejszego raportu jest przybli�enie czytelnikowi wa�niejszych przejaw�w astronomicznej aktywno�ci w Cz�stochowie w roku 2009.

Obronione prace w zakresie astronomii

Sylwia Grzelczyk otrzyma�a dyplom magistra fizyki w AJD pisz�c prac�: Badanie absorpcyjnych linii molekularnych w widmach gwiazd.

Tomasz Nowak uzyska� w AJD licencjat z fizyki medycznej pisz�c prac�: Fizyczne aspekty lot�w za�ogowych na Marsa.

Marek We�gowiec (Cz�stochowianin) uzyska� w UJ w Krakowie tytu� doktora w zakresie astronomii.

Nowy podr�cznik akademicki

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ wyda� podr�cznik akademicki Elementy astronomii dla geograf�w autorstwa Bogdana Wszo�ka i Agnieszki Ku�micz.

Spotkania SACTN

W ci�gu roku odby�o si� 34 regularne spotkania �rodowe, przy �redniej frekwencji ponad 30 os�b. Cz�onkowie SACTN wyg�osili w sumie 25 wyk�ad�w/pokaz�w. Pozosta�e 9 spotka� zaszczycili swoj� obecno�ci� i wyk�adem go�cie spoza Cz�stochowy:

Prof. Michel Auriere (Francja) – Pic du Midi Observatory From Sun to Stars
Dr Henryk Brancewicz (Krak�w) – Badania nad ewolucj� gwiazd
Paulina Karczmarek (Toru�) – Astrosejsmologia
Dr Piotr Koperski (Warszawa) – O czym szumi� planety
Mgr Katarzyna Ko�ci�ska (Warszawa) – Filologa widzenie astronomii
Dr hab. Maciej Miko�ajewski (Toru�) – Najpi�kniejsze odkrycia toru�skich teleskop�w
Dr Agnieszka Pollo (Warszawa) – Wielkoskalowa struktura Wszech�wiata
Gregory Polinovsky (Kij�w) – Tajemnicza gwiazda-S�o�ce
Janusz Wiland (Warszawa) – Program komputerowy „AstroJawil”

Paulina Karczmarek i Gregory Polinovsky go�cinnie w Cz�stochowie (fot. B.Wszo�ek)

My wam poka�emy

Staraniem cz�onk�w SACTN, akcj� Gazety Wyborczej „My wam poka�emy” obj�to r�wnie� Planetarium w Instytucie Fizyki AJD oraz dzia�aj�c� w nim Sekcj� Astronomiczn�. W ostatnim dniu akcji, w sobot� 6 czerwca, w Planetarium zgromadzi�o si� w sumie 56 os�b by bli�ej zapozna� si� z astronomiczn� aktywno�ci� Cz�stochowy. Przez ca�y pierwszy tydzie� czerwca w Gazecie Wyborczej ukazywa�y si� artyku�y o tre�ciach dotycz�cych astronomii w Cz�stochowie. Gazeta rozdawa�a r�wnie� swoim czytelnikom, bilety darmowego wst�pu na seans w Planetarium. W zwi�zku z akcj�, na zaj�cia Sekcji zacz�y ucz�szcza� nowe osoby.

Forum M�odych Nauki

W dniu 29 maja w Instytucie Chemii AJD odby�o si� V Interdyscyplinarne Seminarium Studenckie „Forum M�odych Nauki”. Sekcja Astronomiczna Ko�a Naukowego Student�w Nauk Przyrodniczych przedstawi�a dwa wyk�ady:
Agnieszka Debudej i Sylwia Kusiak – Planeta Wenus i jej obserwacje w Cz�stochowie
Sylwia Grzelczyk i Bogdan Wszo�ek – Linie molekularne w widmach gwiazd

Stowarzyszenie „Astronomia Nova”

W dniu 20 marca w Planetarium IF AJD odby�o si� zebranie za�o�ycielskie stowarzyszenia Astronomia Nova. W zebraniu wzi�o udzia� 12 czynnych astronom�w polskich oraz ponad 20 innych os�b aktywnie sprzyjaj�cych rozwojowi inicjatyw astronomicznych i astronautycznych. Wybrano w�adze Stowarzyszenia i ustalono statut. Stowarzyszenie zrzesza astronom�w zawodowych oraz innych mi�o�nik�w i sympatyk�w astronomii. W zakres dzia�a� statutowych wchodz� m.in. dzia�ania na rzecz rozwoju bazy obserwacyjnej i dydaktycznej w zakresie astronomii, astronautyki oraz nauk pokrewnych. Motywacj� dla za�o�enia stowarzyszenia by�a g��wnie ch�� uzyskania osobowo�ci prawnej dla zintensyfikowania dzia�a� na rzecz budowy obserwatorium astronomicznego na Jurze. W dniu 22 grudnia S�d Okr�gowy w Cz�stochowie zarejestrowa� Stowarzyszenie.

Astronomicznie w Kijowie

W dniach 27.04. - 2.05. w Kijowie odby�a si� w Uniwersytecie Tarasa Szevczenki konferencja Naukowa „16th Open Young Scientists’ Conference on Astronomy and Space Physics”. Cz�stochowianie wzi�li w niej czynny udzia�:

Bogdan Wszo�ek – We Do Not Forget Johannes Kepler (wyk�ad proszony)
Artur Durajski, R. Szcz�niak, M.M. Jarosik, M. Szcz�niak – The Cold Free-Floating Giant Planets
Karina B�czek – Space Tourism

Cz�stochowscy studenci w centrum Kijowa. Od lewej: Agnieszka Ku�micz, Artur Durajski i Karina B�czek (fot. B.Wszo�ek)

Bieg astronomiczny

W dniu 10 maja odby� si� pierwszy bieg astronomiczny z Jasnej G�ry na Ostr� G�r� w Pabianicach w gminie Jan�w. Pobiegli Ryszard Staniewski i Bogdan Wszo�ek. Towarzyszyli im na rowerach Adam Strzelecki i Artur Le�niczek. Wystartowano spod starego obserwatorium astronomicznego w parku jasnog�rskim o godzinie 9:30. Dystans 27 kilometr�w na Ostr? G�r�, gdzie planuje si� organizacj� zamiejskiego obserwatorium astronomicznego, pokonano w 3 godziny i 10 minut. Bieg odby� si� z inicjatywy stowarzyszenia Astronomia Nova.

Konferencja Astronomiczna M�odych

Dnia 15 maja odby�a si� w Planetarium IF AJD pierwsza Cz�stochowska Astronomiczna Konferencja M�odych „Wybrane zagadnienia astrofizyki”. Wyg�oszono kilkana�cie referat�w z r�nych dziedzin astronomii. W konferencji wzi�o udzia� ponad 30 os�b. Przyczynki konferencyjne zosta�y opublikowane w Cz�stochowskim Kalendarzu Astronomicznym 2010.

Wyk�ady z astronomii w IF AJD

W dniu 27 maja na zaproszenie Bogdana Wszo�ka przyby�a do Cz�stochowy
dr Agnieszka Pollo (Instytut Problem�w J�drowych im. Andrzeja So�tana w Warszawie oraz Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiello�skiego w Krakowie), kt�ra wyg�osi�a w Instytucie Fizyki AJD bardzo interesuj?ce wyk�ady:
1. „Ewolucja wielkoskalowej struktury Wszech�wiata”
2. „Wszech�wiat w podczerwieni”

Dr Agnieszka Pollo (fot. B.Wszo�ek)

Konkurs Urania

Dnia 8 czerwca w Planetarium IF AJD odby� si� fina� VI Okr�gowego Konkursu Astronomicznego "URANIA" dla m�odzie�y z gimnazj�w i ze szk� ponadgimnazjalnych. Konkurs, jak co roku, zorganizowa�a Sekcja Astronomiczna Cz�stochowskiego Towarzystwa Naukowego oraz Instytut Fizyki AJD. Urz�d Miasta Cz�stochowy przekaza� 1000 z�otych na nagrody.

Najlepsze miejsca w�r�d gimnazjalist�w zaj�li:

I miejsce - Ceballos Gabriel (najlepszy wynik w konkursie)
II miejsce - Roszak Oliwier
dwa III miejsca - Marczak Anna i S�u�alec Micha�

Najlepsze miejsca w�r�d ponadgimnazjalist�w zaj�li:

I miejsce - Malenta Mateusz
II miejsce - Witczak Mateusz
III miejsce - Pieni��ek Magdalena

Uczestnicy i ich opiekunowie oraz organizatorzy konkursu URANIA (fot. M.Nowak)

Wsp�praca astronomiczna mi�dzy Cz�stochow� i Lourdes

W dniach 8-12 czerwca 2009 na zaproszenie dr. Bogdana Wszo�ka przyjecha� do Cz�stochowy prof. Michel Auriere – astronom z Obserwatorium Pic du Midi w Pirenejach. Michel Auriere reprezentowa� Dyrektora Obserwatorium i przyjecha� w celu rozpoznania stanu astronomii w Cz�stochowie, w mie�cie bli�niaczym w stosunku do Lourdes. Nale�y doda�, �e w roku 2008 za spraw� w�adz Lourdes i Cz�stochowy zapocz�tkowano wsp�prac� w zakresie astronomii mi�dzy zaprzyja�nionymi miastami. Cz�stochowscy mi�o�nicy astronomii pojechali wtedy do Lourdes i na Pic du Midi i zapoznali si� z tamtejszym imponuj�cym zapleczem astronomicznym. Do tej pory, w ramach rozwijaj�cej si� wsp�pracy, uda�o si�:
1. Stworzy� mi�dzynarodow� naukow� grup� (francusko-w�osko-polsk�) dla interdyscyplinarnych bada� natury tzw. mi�dzygwiazdowych pasm rozmytych. Pierwszy projekt wyrafinowanych obserwacji 2-m teleskopem na Pic du Midi ju� uzyska� akceptacj� strony francuskiej i zosta� przydzielony czas obserwacyjny na rok 2010.
2. Pokona� opory dyrekcji Obserwatorium Astronomicznego na Pic du Midi co do urz�dzania mi�dzynarodowych studenckich astronomicznych szk� letnich w tym�e obserwatorium. Obecnie wydzielono ju� pomieszczenia, kt�re dostosowuje si� na potrzeby takich szk�, a tak�e tworzy si� program szkoleniowy w oparciu o teleskopy znajduj�ce si� na Pic du Midi..
W roku 2010 do Cz�stochowy przyjad� mi�o�nicy astronomii z Lourdes, w ramach obchod�w 20-lecia podpisania umowy o wsp�pracy pomi�dzy Lourdes i Cz�stochow�. Zostan� wtedy ustalone obszary wsp�pracy w zakresie astronomii amatorskiej.

Bogdan Wszo�ek i Michel Auriere rozmawiaj� o formach wsp�pracy astronomicznej (fot. K.B�czek)

Wyprawa naukowa na Krym

W dniach 27 lipca – 12 sierpnia zorganizowano wypraw� naukow� cz�stochowskich mi�o�nik�w astronomii do zespo�u krymskich obserwatori�w astronomicznych. Kwatery, za symboliczn� op�at�, u�yczy�y: Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne Ukrai�skiej Akademii Nauk oraz Krymskie Obserwatorium Astronomiczne Narodowego Instytutu Astronomicznego im. Szternberga w Moskwie. Zwiedzano w sumie cztery najwa�niejsze obserwatoria. Szczeg�lnie imponuj?ce instrumenty badawcze, do jakich uda�o si� dotrze� to m.in.: optyczny teleskop Szajna w Nauchnym (2.6 – metrowe lustro), wielki wie�owy teleskop s�oneczny w Nauchnym (z lustrem 1 m), zesp� teleskopowy do po�redniej rejestracji kosmicznych promieni gamma w Naucznym (baterie 1 metrowych luster), RT-22 w Katzeville (wspania�y radioteleskop na brzegu morza), teleskop optyczny firmy Zeiss w obserwatorium w Simeiz na g�rze Koszka (z lustrem 1 m) oraz olbrzymi dalmierz laserowy (te� na Koszce), s�u�?cy do precyzyjnego namierzania sztucznych satelit�w i ewentualnie drobnych cia� niebieskich, kt�re zbyt mocno zbli�? si� do Ziemi. R�wnolegle do programu naukowego realizowano, nie mniej bogaty, program turystyczno-rekreacyjny. W�dr�wek g�rskich, spiekoty s�onecznej, k�pieli morskich i r�nych niespodzianek by�o czasem ponad zwyczajne granice wytrzyma�o�ci.

Cz�stochowscy studenci w drodze na Aj Petri o niedzielnym poranku (fot. B.Wszo�ek)

Obserwacja roju Perseid�w

W nocy 12/13 sierpnia kilkunastu cz�stochowskich mi�o�nik�w astronomii, pod przewodnictwem Artura Le�niczka, zlicza�o „spadaj�ce gwiazdy” w Olsztynie k/Cz�stochowy. Zanim niebo pokry�o si� chmurami, zaobserwowano ��cznie 93 meteory (�rednio, oko�o 1 na minut�).

Astrofest-2009 w Odessie

W dniach 25-29 sierpnia odby�a si� w Odessie, w uniwersyteckim kurorcie „Czarnomorka”, mi�dzynarodowa konferencja naukowa po�wi�cona astronomii mi�o�niczej. W Cz�stochowie, z zaproszenia skorzysta� tylko dr Bogdan Wszo�ek. Opr�cz wyk�ad�w, przybli�aj�cych wielorakie formy aktywno�ci amator�w w astronomii, program obejmowa� zwiedzanie zamiejskiego uniwersyteckiego obserwatorium astronomicznego. W obserwatorium tym znajduje si� roz�o�ony na oko�o hektarowej powierzchni uk�ad anten tworz�cy wielki radioteleskop. Nadto, obserwatorium posiada bardzo bogat� kolekcj� klisz fotograficznych z obrazami nieba, gromadzonymi w ramach d�ugoletniego rutynowego przegl�du. W�adze Uniwersytetu Odesskiego udost�pniaj� klisze r�wnie� mi�o�nikom astronomii. Ci najbardziej eksploatuj� je dla bada� gwiazd zmiennych. Serie fotografii tego samego obszaru nieba, ale wykonanych w r�nych czasach, pozwalaj� badaczom uzyskiwa� ca�kiem przyzwoite krzywe blasku dla wielu gwiazd zmiennych. Dla cz�stochowskich mi�o�nik�w astronomii, je�li zechc� skorzysta�, podwoje Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Odesskiego stoj� otworem.

Dr Bogdan Wszo�ek i Dr Henryk Brancewicz na tle radioteleskopu w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Odesskiego w Majakach (fot. V.Marsakova)

Cz�stochowski Oddzia� PTMA im. Ks. Bonawentury Metlera

W dniu 14 pa�dziernika Mi�dzynarodowego Roku Astronomii, w 70 rocznic� tragicznej �mierci ks. Bonawentury Metlera – kap�ana i niez�omnego popularyzatora astronomii, reaktywowano Cz�stochowski Oddzia� PTMA. W zebraniu za�o�ycielskim, kt�re odby�o si� w Planetarium IF AJD, wzi�o udzia� ponad 25 os�b. Podj�to decyzj� o utworzeniu Oddzia�u i o nadaniu mu imienia Ks. Bonawentury Metlera. Cz�onkowie Oddzia�u Cz�stochowskiego mog� si� nazywa� „Metlerowcami”. Podczas zebrania wybrano w�adze Oddzia�u. Jeszcze w pa�dzierniku Metlerowcy skompletowali odpowiednie dokumenty i zaopatrzyli si� w piecz�cie. W listopadzie zawis�y szyldy Oddzia�u w Instytucie Fizyki AJD, kt�ry udzieli� Metlerowcom siedziby (adres: Al. Armii Krajowej 13/15). Metlerowcy s� spadkobiercami dorobku i kontynuatorami dzia�alno�ci dotychczasowej Sekcji Astronomicznej Cz�stochowskiego Towarzystwa Naukowego. Zarz�d CzTN oficjalnie rozwi�za� Sekcj� z dniem 31 grudnia, na pro�b� jej za�o�yciela, wobec zaistnienia struktury organizacyjnej wy�szego rz�du, zrzeszaj�cej cz�stochowskich mi�o�nik�w astronomii. Metlerowcy zachowuj� logo dawniejszej SACTN w niezmiennej formie graficznej. Tekst zostaje zamieniony na aktualny. Mog� niezale�nie u�ywa� logo PTMA.

W�adze Metlerowc�w. Od lewej: (z przodu) Jan Wieczorek (Cz. Zarz.), Artur Le�niczek (Cz. Zarz.), Julita Ozga (Sekretarz), Bogdan Wszo�ek (Prezes), Agnieszka Debudej (Skarbnik),
Waldemar Zwierzchlejski (Wiceprezes), Marek Makowski (Wiceprezes),
(z ty�u) Tomasz Bara�ski (KR) i Anna Jura (KR). (fot. A.Le�niczek)

Luneta Metlera zn�w w Cz�stochowie

Luneta Metlera. D�ugo�� ponad dwa metry, �rednica tubusa 12 cm. (fot. B.Wszo�ek)

W pa�dzierniku, po latach „tu�aczki”, luneta Metlera powr�ci�a do Cz�stochowy. Zarz�d G��wny PTMA powierzy� lunet� opiece Zarz�du Cz�stochowskiego Oddzia�u. Luneta z obiektywem Zeissa 110 mm, o ogniskowej 204 cm, do wybuchu II wojny �wiatowej znajdowa�a si� w cz�stochowskim obserwatorium w parku jasnog�rskim. Za�o�yciel i dyrektor obserwatorium, Ks. Bonawentura Metler, otrzyma� lunet� od mjr Wincentego Skrzywana w 1928 roku i u�ywa� jej przez 11 lat, do samej �mierci. Luneta najpierw s�u�y�a pono� w armii carskiej, potem w wojsku polskim. W 1928 roku przesz�a do s�u�by cywilnej. W czasie wojny si� ukrywa�a. Potem, ju� w postaci odmienionej, s�u�y�a mi�o�nikom astronomii w Cz�stochowie, a nast�pnie w Potarzycy. Obecnie powraca do swojej dawnej �wietno�ci. Poddano j� zabiegom renowacyjnym i dorobiono dla niej stojan. Jeszcze nie ustalono, gdzie b�dzie jej sta�e posadowienie. Obecnie, wraz z zegarem astronomicznym Metlera, zdobi siedzib� Zarz�du Oddzia�u Metlerowc�w.

Konferencja naukowa „Astronomia – nauka i wiara”

W dniach 26-28 listopada w Planetarium IF AJD w Cz�stochowie odby�a si� konferencja naukowa „Astronomia - nauka i wiara”, dla uczczenia pami�ci Ksi�dza Bonawentury Metlera. Program konferencji obejmowa� trzy sesje: „�ycie i dzia�alno�� astronomiczn� Ksi�dza Bonawentury Metlera”, „Mi�dzy nauk� i wiar�” oraz „Wybrane zagadnienia astronomii wsp�czesnej”. Wyg�oszono 21 wyk�ad�w. Ponad 70 os�b uczestniczy�o w konferencji. W ramach zdarze� towarzysz�cych, odprawiono msz� �w. za dusz� Ks. Metlera, zwiedzano Jasn� G�r� (w tym Bibliotek� Jasnog�rsk�), ogl�dano wystaw� grafik o tre�ciach astronomicznych Jacka Dr?�kowskiego, ogl�dano seanse w planetarium. (Szczeg�y n.t. konferencji zebrano w oddzielnym artykule w tym kalendarzu)
Min�o 70 lat od m�cze�skiej �mierci ksi�dza Bonawentury Metlera – cz�owieka gor�cej wiary i post�powej my�li, kt�remu badania przyrodnicze, a zw�aszcza astronomiczne, s�u�y�y pog��bianiu wiedzy o Bogu. Stoj�c jakby w jednym szeregu z Kopernikiem, Keplerem i Galileuszem g�osi� potrzeb� d��enia do jedno�ci mi�dzy mistycznym i naukowym sposobem do�wiadczania rzeczywisto�ci. Zdawa� sobie spraw�, �e ta jedno�� le�y u podstaw post�pu ludzko�ci zar�wno w zakresie materialnym jak i etyczno-moralnym.
Wyda�o si� s�uszne, by w roku 2009 – og�oszonym jako Mi�dzynarodowy Rok Astronomii, nadto zaz�biaj�cym si� z Rokiem Kap�a�skim – zorganizowa� w Cz�stochowie konferencj� naukow� dla uczczenia pami�ci ksi�dza Metlera oraz dla od�wie�enia refleksji o donios�ej roli astronomii w kszta�towaniu pogl�d�w naukowych i religijnych.

Bonawentura Metler (1866, 1939), wybitny Polak, kap�an i astronom, tw�rca obserwatorium astronomicznego w Cz�stochowie i wsp�za�o�yciel Polskiego Towarzystwa Przyjaci� Astronomii.

Studiowa� astronomi� najpierw w Sorbonie, a nast�pnie w Innsbrucku i Oxfordzie. Przyja�ni� si� ze znanym francuskim astronomem Kamilem Flamarionem. Pod jego kierunkiem skonstruowa� teleskop. Po powrocie do Polski osiad� w Cz�stochowie. Pracowa� tu jako nauczyciel religii i astronomii w miejskich szko�ach oraz prowadzi� obserwacje astronomiczne w swoim obserwatorium. W roku 1928 zwie�czy� sukcesem swoje d�ugie starania o zorganizowanie w Cz�stochowie miejskiego obserwatorium astronomicznego. By� pierwszym prezesem Cz�stochowskiego Oddzia�u Polskiego Towarzystwa Przyjaci� Astronomii i z niebywa�� pasj� popularyzowa� wiedz� astronomiczn� w�r�d dzieci i m�odzie�y. Zosta� rozstrzelany przez Niemc�w 2 wrze�nia 1939 roku.

Ksi�dz Metler, jako „m�� uczony i zapoznany z Ziemi� i Wszech�wiatem wychodzi� do ludu, nios�c mu weso�� nowin� Obywatelstwa Niebios”. Bola�o go, �e „astronomia dla tak wielu, nawet z wykszta�ceniem wy�szym, pozostaje rzecz� oboj�tn�”. Uwa�a�, �e „Cz�stochowa, gr�d Maryi, powinna da� po��danym swym go�ciom pielgrzymom sposobno�� wyjrzenia poza Ziemi�, ku innym �wiatom – het ku Niebiosom Empirejskim, i stworzy� u st�p Jasnej G�ry, godne Sanktuarium Narodowego Obserwatorium Astronomiczne. Na zegarze s�onecznym w parku pod Jasn� G�r� widnieje swoisty „testament” Metlera:

Quam Virgo Dilexit
Hic Urbem Ad Astra
Appellat Et Gentem
Buona Ventura

(Tak Panna umi�owa�a to miasto, �e ku gwiazdom je przywo�uje,
ku lepszej przeznaczaj�c przysz�o�ci)

Przy lunecie Metlera: (od lewej) Dr hab. Krzysztof Ma�lanka, Ks. Prof. dr hab. Konrad Rudnicki, Ks. Prof. dr. hab. Stanis�aw Wszo�ek, Dr Bogdan Wszo�ek (fot. A. Le�niczek)

Starania o dydaktyczne obserwatorium astronomiczne

W pa�dzierniku wys�ano do Pana Wojewody �l�skiego, Marsza�ka oraz Prezydenta miasta Cz�stochowy pro�b� o wsp�ln� pomoc finansow� w organizacji dydaktycznego obserwatorium astronomicznego w Instytucie Fizyki AJD. S�dzono, �e pro�ba spotka si� z �atwiejszym zrozumieniem w zwi�zku z tym, �e jest formu�owana w Mi�dzynarodowym Roku Astronomii. Pro�ba do Pana Wojewody brzmia�a nast�puj�co:

„Zwracam si� z pro�b� o pomoc w organizacji �rodowiskowego obserwatorium astronomicznego w Cz�stochowie. Argumentacj� potrzeby stworzenia takiego obserwatorium, obraz aktywno�ci astronomicznej Cz�stochowy oraz plan realizacji projektu zawieraj� odpowiednio za��czniki 1, 2 i 3. T� sam� pro�b� kieruj� r�wnie� do Pana Marsza�ka Wojew�dztwa �l�skiego i Pana Prezydenta Cz�stochowy, maj�c w zamy�le wsp�ln� realizacj� przedsi�wzi�cia, kt�rego koszt oceniam na ��czn� kwot� 90 000 z�otych. Pieni�dze te s� potrzebne na zakup skomputeryzowanego teleskopu oraz profesjonalnego detektora cyfrowego (CCD) wraz z oprogramowaniem. W oparciu o powy�sz� aparatur� zostanie zorganizowane obserwatorium astronomiczne na terenie Instytutu Fizyki Akademii im. Jana D�ugosza w Cz�stochowie, w kt�rego organizacj� zaanga�uje si� Uczelnia i Polskie Towarzystwo Mi�o�nik�w Astronomii.”

Pro�b� argumentowano tak:

„W Cz�stochowie w okresie mi�dzywojennym zosta�o za�o�one obserwatorium astronomiczne dzi�ki staraniom Ks. Bonawentury Metlera, przy du�ym wsparciu ze strony w�adz miejskich. Metler by� wszechstronnie wykszta�conym cz�owiekiem i wspania�ym propagatorem wiedzy astronomicznej. Posiada� najwi�kszy w Polsce przedwojennej teleskop (o �rednicy zwierciad�a 30 cm). Obecnie Cz�stochowa nie ma �adnego obserwatorium astronomicznego.
W tym roku min�o 70 lat od m�cze�skiej �mierci Ks. Metlera. Mija te� 90-ta rocznica utworzenia, z jego inicjatywy, Polskiego Towarzystwa Przyjaci� Astronomii (dzisiejszego PTMA). Rok 2009 jest obchodzony na ca�ym �wiecie jako Mi�dzynarodowy Rok Astronomii. Z tej racji w Polsce podj�to liczne dzia�ania �agodz�ce braki dost�pu spo�ecze�stwa do wiedzy astronomicznej. W Cz�stochowie te� zorganizowano wiele akcji edukacyjnych, ale najwspanialszym ich zwie�czeniem by�oby stworzenie obserwatorium.
Najwa�niejszym argumentem dla organizacji obserwatorium jest jednak�e potrzeba zaspokojenia spo�ecznych potrzeb w zakresie:
1. Edukacji student�w, zw�aszcza przysz�ych nauczycieli, w zakresie astronomii,
2. Edukacji cz�stochowskich mi�o�nik�w astronomii,
3. Edukacji spo�ecze�stwa (grupy szkolne, grupy turystyczne),
4. Budzenia szlachetnych zainteresowa� w�r�d m�odzie�y,
5. Przeprowadzania obserwacji unikalnych zjawisk na niebie.
Warto te� zauwa�y�, �e wobec o�ywienia zainteresowania astronomi� w Cz�stochowie, brak przyzwoitego teleskopu coraz bardziej staje si� rzecz� wstydliw� i �le �wiadczy o organizacji spo�ecznej w regionie. Wyjazdy cz�stochowskich mi�o�nik�w do zagranicznych o�rodk�w astronomicznych (cho�by na S�owacji, nie m�wi�c ju� o Ukrainie czy Francji) stwarzaj� okazj� by zrozumie� jak daleko pozostajemy w tyle pod wzgl�dem instrumentarium. Pytani o teleskopy, jakimi si� w Cz�stochowie pos�uguj� ze wstydem wymieniaj� w�asne lornetki i dzieci�ce lunetki.
Organizacja nowoczesnego, cho� taniego, dydaktycznego obserwatorium astronomicznego w Cz�stochowie ma r�wnie� s�u�y� budowaniu �wiadomo�ci spo�ecznej o potrzebie zbudowania na �l�skiej Ziemi Obserwatorium Astronomicznego o �wiatowym standardzie. Jedn� z niewielu mo�liwych jego lokalizacji jest Jura Krakowsko-Cz�stochowska, na kt�rej sam Metler chcia� zbudowa� naukowe obserwatorium astronomiczne.”

Przedstawiono nast�puj�cy plan realizacji projektu:

„W Instytucie Fizyki Akademii im. Jana D�ugosza (AJD) jest du�y taras obserwacyjny przylegaj�cy do kopu�y planetarium. Na tarasie mo�na urz�dzi� stanowisko obserwacyjne. Nowoczesny teleskop, o �rednicy zwierciad�a 25-30 cm, powinien by� wyposa�ony w kamer� CCD i zestaw elektroniczny pozwalaj�cy na zdalne sterowanie. Centrum elektronicznego sterowania teleskopem i analizy uzyskiwanych danych mo�na zorganizowa� w istniej�cej pracowni dydaktycznej. Tym sposobem b�dzie mo�liwe prowadzenie obserwacji grupowo bez konieczno�ci wychodzenia na taras. W wersji bardziej zaawansowanej, teleskop b�dzie m�g� pracowa� jako robot obs�ugiwany drog� internetow� z dowolnego miejsca na Ziemi. Dla organizacji obserwatorium, teleskop i jego oprzyrz�dowanie nale�y zakupi� natomiast reszta (pomieszczenia, media, komputery, meble, ...) mo�e by� zabezpieczona przez AJD.
Bior�c pod uwag�, �e teleskop mia�by g��wnie pracowa� w warunkach roz�wietlonego miejskiego nieba nie ma sensu kupowa� dro�szego zestawu, jak r�wnie� instalowania go na sta�e pod kopu��. Teleskop powinien by� lekki i przeno�ny. Wsp�cze�nie, niedogodno�ci zwi�zane z lekkimi teleskopami s� w du�ej mierze �agodzone przez elektroniczny system sterowania. Teleskop z przeno�nym monta�em mo�e by� w razie potrzeby w �atwy spos�b przewieziony za miasto, gdzie przy czystym niebie mo�na przeprowadza� obserwacje np. w ramach oboz�w astronomicznych dla m�odzie�y.”

W odpowiedzi na pro�b� stwierdzono:

Pan Wojewoda – „ ...z przykro�ci� informuj�, i� brak jest podstaw prawnych do finansowania powy�szego zadania z bud�etu Wojewody �l�skiego”
Pan Prezydent Cz�stochowy (�ci�lej, pe�ni�cy obowi�zki po odwo�aniu Prezydenta) – „... z przykro�ci� informuj�, �e Gmina Cz�stochowa w chwili obecnej nie ma mo�liwo�ci przyst�pienia do wsp�lnej realizacji utworzenia obserwatorium astronomicznego ze wzgl�du na brak �rodk�w finansowych zarezerwowanych na ten cel”
Pan Marsza�ek – „ ... w przypadku uzyskania dodatniego wyniku finansowego za rok 2009, zostanie rozwa�ona mo�liwo�� wsparcia finansowego Akademii im. Jana D�ugosza w Cz�stochowie w celu umo�liwienia zakupu odpowiedniej aparatury tworzonego obserwatorium astronomicznego. O ewentualnym wsparciu finansowym zostanie Pan powiadomiony odr�bnym pismem.”

Cz�stochowska astronomia, a nagrody Nobla

W grudniu 2009, jak co roku, mia�o miejsce rozdanie nagr�d Nobla. Z fizyki nagrody otrzymali: Charles Kao, za wynalezienie �wiat�owod�w oraz Willard Boyle i George Smith za wynalezienie CCD. Dr Bogdan Wszo�ek uczestniczy� w cz�ci uroczysto�ci i wr�czy� wszystkim trzem noblistom zdj�cia z przej�cia Wenus na tle tarczy S�o�ca wykonane w Cz�stochowie w 2004 roku. (Wi�cej informacji w osobnym artykule tego kalendarza).

George Smith odwzajemnia si� Bogdanowi Wszo�kowi autografem za otrzymane zdj�cia Wenus (fot. A.Ko�odziejczyk)

Wizyta w Muzeum Noblowskim w Sztokholmie

W Mi�dzynarodowym Roku Astronomii Muzeum Noblowskie w Sztokholmie wypo�yczy�o z Florencji oryginaln� lunet� Galileusza oraz bardzo du�o pami�tek po Galileuszu, Keplerze i innych. Magdalena i Bogdan Wszo�kowie uczestnicz�c w uroczysto�ciach noblowskich odwiedzili r�wnie� muzeum i podziwiali tam wyj�tkowo unikalne eksponaty.

Luneta Galileusza wykonana w 1610 roku z drewna, szk�a i sk�ry. Jej d�ugo�� wynosi 927 mm. (fot. B.Wszo�ek)

Rysunek z oryginalnej pracy Galileusza, obrazuj�cy wyst�powanie faz u Wenus (fot. B.Wszo�ek)

Fragment r�kopisu Galileusza z 1610 roku dotycz�cy Saturna (fot. B. Wszo�ek)

mapa strony | kontakt